Interview

Architectuur on stage: interview stagiair en stagemeester

Staf Bellens • 21 augustus 2020

In oktober 2017 vervoegde Leander Tommelein als stagiair-architect het team van Architecten Groep III in Brugge. Het klikte meteen met stagemeester Delphine Bostoen en ook nadien ging hij bij het bureau aan de slag. Onze wat zouteloze openingsvraag ‘Alles in orde?’ vormde de aanzet voor een boeiend gesprek waarin Brugge, Gent, Liechtenstein en de hele wereld passeerden. Jaja, een stage opent onverwachte deuren.

De juiste stagepolitiek: goed kiezen

 

Reageerde je op een vacature of ging je proactief op zoek naar een opportuniteit?

Leander Tommelein: “Ik koos voor die laatste optie. Voor mijn shortlist heb ik websites bezocht, portfolio’s bekeken, visies vergeleken en verscheidene gesprekken gehad, soms op vraag van de architectenbureaus zelf. Voor mij waren vier zaken essentieel. Om te beginnen: nabijheid. Ik heb architectuur gestudeerd op de Campus Sint-Lucas in Gent, maar woon nu terug in Zedelgem en ga ’s avonds sporten in Brugge. Nabijheid betekende dus hetzij een bureau hier in de buurt, hetzij een bureau in Gent met een vlotte verbinding naar Brugge. Ten tweede wou ik ervaring opdoen met alle stappen uit een architectuurdossier, van ontwerp tot uitvoering. Nummer drie op mijn verlanglijst was een voldoende ruime variatie in opdrachten. Tot slot wou ik een aangename werksfeer. Uiteindelijk heeft mijn buikgevoel mij naar Groep III gedirigeerd en die keuze heb ik me nog geen seconde beklaagd. De sfeer is uitstekend, het bureau heeft de ideale omvang en de opdrachtenorder is erg gevarieerd. Daardoor kon ik al veel facetten van de architectenjob verkennen. Eigenlijk is alleen de manier waarop je een bureau runt, nog niet aan bod gekomen.”

 

Hoe pakt een architectenbureau, op zoek naar een stagiair, die preliminaire oefening van elkaar besnuffelen aan?

Delphine Bostoen: “Wij hanteren voor stagiairs dezelfde selectieprocedure als voor medewerkers. Eerst peilen wij via een vragenlijst naar hun motivatie. Daarna evalueren wij tijdens een gesprek hun portfolio en enthousiasme. Tot slot nodigen we ze uit om hier een dag mee te draaien. Cruciaal is dan de middaglunch, waar heel de groep samen zit. Omdat we een relatief klein team vormen, kan een vreemde eend in de bijt de samenwerking serieus belasten, hoe getalenteerd of gemotiveerd hij of zij ook is. Wie moeite heeft met onze open sfeer en humor, haakt overigens meestal zelf meteen af. Voor Leander moesten we die proefdag uitzonderlijk halveren omdat hij op dat ogenblik een vakantiejob bij BPost deed, maar die ingekorte periode volstond voor onze evaluatie.”

 

Een ja is een wederzijds engagement

 

Werden er op voorhand afspraken gemaakt over de duur van de stage?

Leander: “Ik heb onmiddellijk aangegeven dat ik twee jaar wou blijven als ik me hier goed voelde.”

 

Delphine: “Ons uitgangspunt is altijd dat mensen hier hun volledige stage doorlopen en bij voorkeur ook nadien bij ons aan de slag blijven. Elke zes maanden naar een ander bureau hoppen, is volgens mij niet de aangewezen manier om een compleet en geslaagd stagepakket op te bouwen. Noodweer is natuurlijk altijd mogelijk, bijvoorbeeld omdat je in een bureau belandt waar je uitsluitend bestekken moet schrijven of wedstrijdontwerpen schetsen. Uiteraard is het interessant om de sfeer in meerdere architectenbureaus te proeven, maar dat kan evengoed na je stage.”

Hoe is de stage gestructureerd bij Groep III?

Delphine: “Wij hebben geen aparte cellen die elk slechts een aspect van de taak op zich nemen. Daardoor verloopt de stage bij ons niet in duidelijk afgelijnde blokken van A naar Z, tenzij een stagiair hier net binnenkomt als er een nieuw project op tafel belandt. Maar meestal loopt alles wat door elkaar. Wat telt, is dat op het einde van de rit het hele architectuurspectrum aan bod is gekomen. Wel respecteren we een aantal ongeschreven regels. Wij vertrekken niet vanuit een duidelijk afgelijnd verwachtingspatroon, maar verwachten vooral dat de stagiair ambitie toont. Hij moet zaken durven aanpakken en zich niet schromen om tijdig advies te vragen. Regelmatig organiseren we een evaluatiegesprek waar de stagiair kan aankaarten of de stage aan zijn verwachtingen voldoet en waar het hem nog aan zelfvertrouwen ontbreekt. Wij zijn er om de stagiair te begeleiden, maar die laatste blijft zelf verantwoordelijk voor wat hij tijdens zijn stage aan kennis opsteekt.”

 

Je licht opsteken in Liechtenstein

 

Hoe groot is de stap van de opleiding naar de architectuurpraktijk?

Delphine: “De ontwerpfase is stagiairs op het lijf geschreven. Ook de vergunningsaanvraag loopt over het algemeen vlot. Maar de andere fasen gaan met meer twijfels gepaard. Zeker de bijdrage op de werf schrikt de gemiddelde stagiair af, omdat hij daar quasi van nul moet starten. Voor Leander ligt dat anders. Mits wat uitleg en sturing stond hij meteen voldoende sterk in zijn schoenen om vlot mee te draaien op elk domein: bestek, meetstaat, uitvoeringsdetails. Maar hij heeft dan ook een ongebruikelijke koers gelopen.”

 

Leander: “Ik heb een technische middelbare opleiding gevolgd, zodat ik vertrouwd was met zaken als AutoCad, technische details en de eigenlijke uitvoering op de werf. Tijdens mijn studies architectuur heb ik bovendien gekozen voor een Erasmusverblijf in Liechtenstein. De regio daar excelleert in architectuur en speelt een pioniersrol in nieuwe ontwikkelingen zoals de inzet van robotica. De universiteit van Liechtenstein zit in de lift. Het jaar voor ik naar daar trok, had een van hun studenten een RIBA award gewonnen. De ervaring was heel verrijkend. Je belandt in een aparte setting middenin de bergen, en komt met studenten uit alle continenten in contact. In totaal waren er een vijftigtal nationaliteiten, waar ik als enige Belg tussen zat. Al die visies op architectuur horen was erg interessant. Ook de technische knowhow van het beroep komt daar veel meer aan bod dan bij ons. Dankzij dat parcours vond ik de stap naar het beroepsleven heel fijn. Al in de eerste maanden van mijn stage kon ik op uitvoeringsdossiers aan de slag. Dat biedt me de gelegenheid om een project uit te diepen en me toe te eigenen. Dat werkt erg motiverend, vergeleken met de opdrachten die je tijdens de studie krijgt, want dat blijven toch altijd geïsoleerde momentopnames.”

 

In hoeverre was het sociaal statuut een verrassing?

Leander: “Voor ik aan mijn sollicitatieronde begon, had ik niet stilgestaan bij de vraag wat een job als medewerker precies zou inhouden inzake sociaal statuut. Niemand had mij erop voorbereid dat ik als zelfstandige aan de slag zou gaan. Tijdens de verkennende gesprekken informeerde ik telkens naar de mogelijkheid van een betrekking in vaste dienst, maar dat bleek nergens te kunnen. Jammer, want het statuut van zelfstandige biedt een beginnend stagiair weinig bescherming.”

 

Delphine: “Het statuut van zelfstandige zit de architect inderdaad ingebakken. Er wordt weliswaar veel over geklaagd, maar als je de optie van een bediendenstatuut op tafel legt, reageren de meesten terughoudend. Vrij ontnuchterend is tevens dat een stagiair na een toch wel zware studie van vijf jaar slechts op een heel bescheiden vergoeding kan rekenen. Vergeleken met wat sommige leeftijdsgenoten op dat ogenblik verdienen, ben je dan niet te benijden. Uiteraard zouden wij en onze collega’s in andere bureaus het liever anders zien, maar de erelonen van de architect staan zodanig onder druk dat we geen andere keuze hebben. De markt dicteert de wet. Gelukkig verbetert dat zodra je de nodige erva- ring kan voorleggen. In feite moet je ervan uitgaan dat de studie zeven jaar in beslag neemt, waarvan twee jaar je dan toch nog een vergoeding opleveren.”

 

(lees verder onder de foto)

Start wat vroeger met de stage

 

Doe je eigen projecten tijdens je stage?

Leander: “Dat is de bedoeling. Binnen Groep III kan je eigen projecten onder de noemer van het bureau uitvoeren. Desgewenst kan je ze ook in eigen naam doen, maar dan moet je al het werk na de eigenlijke werkuren verrichten, zelf een verzekering afsluiten en instaan voor de nodige software en andere infrastructuur.”

 

Delphine: “Wij bieden onze medewerkers vrijblijvend de mogelijkheid om een project via het bureau te realiseren in ruil voor een regeling. Zo moeten ze niet tot een gat in de nacht zitten werken, waar architecten vandaag trouwens steeds minder voor geporteerd zijn. De regeling is dus voor beide partijen een goede zaak. Wij streven tevens naar normale werkuren, ook als er een dossier voor een architectuurwedstrijd moet worden ingeleverd. Met een team van 19 medewerkers moet je bij tijdsdruk toch wel iemand vinden die even kan bijspringen. Maar ook wat dat betreft, is Leander een buitenbeentje. ’s Avonds na de werkuren hoor ik hem geregeld nog bezig in de maquettestudio.”

 

Leander: “Als ik bezig ben aan een project, blijf ik hier ook na de uren graag nog een tijdje doorwerken.”

 

De stage is al jaren het onderwerp van geplande wijzigingen. Hoe staan jullie daar tegenover?

Leander: “Voor mij mag er al vroeger in de opleiding plek worden gemaakt voor een stage, bijvoorbeeld tussen de bachelor en de master. In Liechtenstein werken architectuurstudenten na hun bachelor deeltijds in een bureau terwijl ze hun master beëindigen. Een keer afgestudeerd staan er ook daar nog twee jaar stage op het programma, maar op dat ogenblik hebben ze al veel praktijkervaring  opgedaan. Met een dergelijke formule kan je aftasten wat het beroep effectief inhoudt, of dat beantwoordt aan je verwachtingen, wat er van je wordt verwacht en waarin je zeker nog extra scholing kunt gebruiken. Nog te veel architectuurstudenten ontdekken pas tijdens hun stage dat de beroepspraktijk niet is wat ze voor ogen hadden. Het resultaat is dat heel wat mensen afhaken of als uitweg voor een extra studie kiezen.”

 

Delphine: “De tendens naar steeds meer keuzevakken, die an sich positief en interessant is, maakt het er niet eenvoudiger op. Als je niet weet waar je finaal gaat landen, bestaat het risico dat je opleiding erg vrijblijvend wordt. Geen probleem voor wie matuur genoeg is om goed om te springen met die keuzevrijheid, maar wie de bal compleet misslaat en achteraf aan zijn stage begint, komt al snel van een kale reis thuis.”

 

De stage als kruisbestuiving

 

Kijk je al verder dan de stage?

Leander: “Momenteel niet. Ik koester wel de ambitie om op zekere dag vennoot te worden in een kantoor of een eigen kantoor  te runnen. Vast staat ook dat dit laatste in geen geval een individuele praktijk zal worden. Architectuur is een multidisciplinair gegeven waarin samenwerking onmisbaar is, zeker als je mikt op een voldoende brede waaier aan projecten. Ook de technologische evolutie speelt daarin mee. Denk maar aan BIM. Uiteraard heb je daarin je eigen inbreng als architect, maar de insteek van anderen maakt het des te boeiender.”

Bereidt de opleiding je voldoende voor op het management van een bureau en op evoluties als BIM?

Leander: “BIM was een keuzevak. Jaarlijks krijgen dus slechts een twintigtal studenten dat mee, wat te weinig is. Het dagelijks beheer van een architectenpraktijk was wel het onderwerp van een vast vak. Bovendien kon je een aanvullend keuzevak volgen waarin dieper op de materie werd ingegaan, met bezoeken aan architectenbureaus, onderzoeken over de verdiensten van de architect en dergelijke meer.”

 

Wat betekent een stagiair voor een architectenbureau, behalve een mogelijke toekomstige medewerker?

Delphine: “Je houdt een vinger aan de pols van wat er leeft in de opleiding. Dat gaat om heel verscheidenzaken: technologische evoluties, de gebruikte software, de elementen die belangrijk zijn in de laatste visie op ontwerpen, nieuwe presentatietechnieken voor architectuurwedstrijden. In een architectenbureau ontstaat al snel de neiging om alles op de vertrouwde manier te doen. Zonder impulsen van stagiairs of andere jonge medewerkers dreig je dan te verzanden in meer van hetzelfde. Daarom dat er hier de laatste jaren constant een stagiair op kantoor is. We moeten wel opletten dat we het evenwicht tussen jonge Sturm-und-Drangers en ervaren rotten blijven bewaren. Je moet een stagiair de nodige ondersteuning kunnen bieden, en dat vergt tijd en energie. Bovendien is het contingent aan beginnende architecten momenteel groter dan het aanbod aan ervaren mensen.”

Schiet vlot uit de startblokken als stagiair-architect!

 

Je diploma opent een brede waaier aan mogelijkheden. Op onze nieuwe hub www.afgestudeerdalsarchitect.be vind je een overzicht van je rechten, plichten en mogelijkheden als afgestudeerd architect.