Opinie
"Wat meer Socrates zou ons architecten goed doen, ook als het over ereloon gaat"
Jozef Hessel, architect en bestuurslid van NAV • 18 september 2023
Na twintig jaar een kantoor in Brugge te huren, ging de raad van bestuur van NAV op zoek naar een meer duurzame oplossing. Enkele maanden geleden vonden we een geschikte plek in het centrum van Gent. Het gaat om een casco kantoorruimte in een prachtig gerenoveerd pand van de hand van Robbrecht en Daem Architecten en Callebaut Architecten. We grepen deze kans en gingen over tot de aankoop.
Gezien NAV een beroepsvereniging is, met leden die ervoor kiezen om lidgeld te betalen, is het vanzelfsprekend dat we een beroep doen op diezelfde leden om de cascoruimte esthetisch en toekomstgericht af te werken. Begin september lanceerden we daarom een wedstrijd. En daar komt de nodige verantwoordelijkheid bij kijken. Met NAV uiten we immers vaak kritiek op de werkwijze van andere opdrachtgevers om een ontwerper aan te stellen.
Practice what you preach
Zo zien we regelmatig hoe openbare besturen zware selectiecriteria en gunningscriteria stellen, zonder veel kennis van zaken. Wie intern in de sector meedraait, krijgt soms grijze haren van de onkunde van zelfverklaarde kenners die een procedure 'in goede banen' moeten leiden. Het is eigenlijk een wonder dat nog zo veel architecten telkens opnieuw meedoen aan dergelijke wedstrijden.
NAV wil een voorbeeld stellen en tonen hoe het wél moet bij een aanstellingsprocedure. Practice what you preach.
Eén van de hete hangijzers was het onderdeel ‘ereloon’ en het al dan niet opnemen van dit gunningscriterium. Laat me toe even toe te lichten waarom en hoe het onderdeel ‘prijs’ werd opgenomen in onze procedure. De andere gunningscriteria ‘werkomgeving’, ‘ energie’, ‘circulariteit’, ‘budget’ en ‘creativiteit’ vormen waarschijnlijk minder voer voor discussie.
Kritisch kijken naar budget
Bij het begin van de voorstelling waren de aanwezige bestuurders (architecten) verdeeld. Het ereloon is geen onderdeel waarop een architect mag afgerekend worden, vonden sommige collega’s. Het blijft me verwonderen dat architecten vaak zo zelfmedelijdend uit de hoek kunnen komen. Architecten zijn goed opgeleid om zeer kritisch met het budget van hun opdrachtgevers om te gaan. Alleen, niet als het over het budget gaat dat hen zelf ten goede komt. Daar mag niet op geconcurreerd worden want kwaliteit kost geld. Nogal vreemd gedrag als je weet dat veel architecten hun opdrachtgevers adviseren toch zeker drie prijzen op te vragen bij aannemers en andere dienstverleners tijdens het bouwtraject. Je zou wel eens iemand kunnen hebben die van de situatie profiteert en te veel vraagt voor de kwaliteit die hij of zij levert.
Het gunningscriterium ‘prijs’ telt in de aanbesteding van NAV mee voor welgeteld 16,6%. En het is niet ‘de prijs’ an sich die geëvalueerd wordt, maar wel ‘wat’ voor deze prijs geleverd wordt. Dat wil zeggen dat een hoge prijs niet per se afgestraft wordt, maar dat je moet verantwoorden waarom uw prijs op deze manier is samengesteld. Ik word niet graag gedwongen om te kiezen voor het goedkoopste brood, maar ik wil ook zelden naar de bakker gaan waarbij ik vind dat zijn prijs zijn kwaliteit niet waardig is. Ik wil kiezen voor het brood dat ik het beste vind en ben daarvoor bereid de prijs te betalen die de bakker hiervoor vraagt.
Een robuuste kantoorruimte in de Academiestraat in Gent. Dit wordt het nieuwe kantoor van NAV.
Barema’s, toch niet meer van deze tijd?
Ik krijg koude rillingen van het woord ‘barema’ dat vaak naar boven komt in dit soort discussies. Een percentage op de bouwkost, voor iedereen gelijk, is toch helemaal niet meer van deze tijd. Een vast ereloonpercentage kan voor een kantoor van pakweg 25 mensen verlieslatend zijn, terwijl datzelfde ereloonpercentage voor een kantoor van vijf mensen misschien winstgevend is. Prijs hangt samen met kost, overhead, marge, tijd, kwaliteit en zoveel meer.
En daarom werd na lang discussiëren unaniem gekozen dat de prijs wel belangrijk is. Niet hoeveel NAV betaalt, maar wel hoeveel het wil betalen voor de voorgestelde diensten. Het blijft de bedoeling als vereniging onze leden ook zelfkritisch te leren zijn. We mogen en moeten luid roepen om rechten te bewaren, maar het blijft belangrijk dat we ook geloofwaardig overkomen.
Op deze manier zijn we overtuigd dat we architecten uitdagen over hun ereloon en hun bijhorende diensten na te denken. Bewust met onze middelen omgaan lijkt ons allen het juiste uitgangspunt.
Ik heb me alvast voorgenomen in mijn colleges aan architecten terug wat meer Socrates te implementeren: de ultieme zelfkritiek, de methode van de dialectiek, door argument en tegenargument tot kennis komen.
Jozef Hessel is architect, zaakvoerder van A1AR, bestuurslid van NAV en gastprofessor aan de KU Leuven faculteit Architectuur en Interieurarchitectuur.
RECENTE UPDATES