Ruimtelijke ordening
Onbemind hoekpand wordt lichtrijke woon-werkplek met dakserre
Bertrand Lafontaine • 21 november 2023
Foto: Marc Sourbron
Datum: 2015 – 2020
Ligging: Vijfwindgatenstraat 1 – 9000 Gent
Opdrachtgever: Natalie Allaert en Hannes Oppeel
Ontwerpteam: Studio HAAN
Stabiliteit: I’m with Alice
Zoals bij vele starterskoppels met een bescheiden budget liep de zoektocht van Hannes en Natalie naar een eerste eigen woning in Gent niet van een leien dakje. Tot ze op een dag botsten op een smalle hoekwoning nabij het Zuidpark die door zijn bouwvallige staat en donkere inrichting maar weinig potentiële kopers kon verleiden. “Het was geen liefde op het eerste zicht maar we zagen wel onmiddellijk het potentieel: de mogelijkheid om veel daglicht binnen te trekken, maar ook – en vooral – de centrale ligging.”
Oppervlakte versus ruimtelijkheid
Toen het koppel de woning kocht, was er een centrale trap met daarrond op elke verdieping kleine kamertjes met verlaagde plafonds. De imposante hoogte van het huis kon je vanbinnen niet ervaren. Een van de eerste ontwerpbeslissingen was dan ook om te werken met verspringende verdiepingen, die zorgen voor interessante doorzichten en meer ruimtelijkheid. Een tweede uitdaging - het gebrek aan een tuin of koer - compenseerde Studio HAAN met de aanleg van een dakterras. Die mogelijkheid hadden Natalie en Hannes nog voor hun aankoop afgetoetst bij de stad. “Als dat geen optie was geweest, hadden we de woning niet gekocht”, zegt Natalie. Om het terras te realiseren, offerden ze een stukje binnenruimte op. En wat vroeger de zolder was, is nu een dakserre. “Mocht iedereen zijn dak activeren met een serre, zou je de halve stad van voedsel kunnen voorzien”, zegt Hannes.
De ongewone hoge en smalle vorm van de woning nodigde uit tot een meer verticale manier van wonen, waarbij de slaapkamer is ondergebracht in de kelder en de leefruimtes zich bovenaan bevinden. Dit zorgt voor een optimale benutting van licht en uitzicht, op voldoende afstand van het drukke verkeer.
Foto: Marc Sourbron
Bewust wonen
Het project zet in op gedeeld en meervoudig ruimtegebruik want Hannes en Natalie transformeerden hun donkere en benauwende hoekwoning tot een licht- en luchtrijke woonst én brachten er ook nog eens hun ontwerpbureau Studio HAAN onder. Dit dubbel gebruik maakten ze mogelijk met een aantal spitsvondigheden. Zo kan de douche worden afgeschermd door een openstaande deur en fungeert de badkamer tijdens de kantooruren als een uitbreiding van de inkomruimte. “Op die manier kunnen klanten naar het toilet gaan zonder het gevoel te hebben dat ze door een badkamer moeten”, legt Hannes uit. Het baden zelf is dan weer uit de badkamer getrokken door in de leefruimte het ligbad in te werken in de zitbank.
De ontwerpers spreken over “bewust wonen”: nadenken over hoe groot elke ruimte moet zijn. Zo heeft ook de slaapkamer een minimale oppervlakte. “Op die manier komt er ruimte vrij voor andere activiteiten. Dat is nodig: het is een intens programma op een minimale oppervlakte.” De meer actieve functies –wasberging, badkamer, kantoor - bracht Studio HAAN onder in de benedenverdiepingen. Hoe hoger in de woning, hoe meer daglicht en hoe mooier het uitzicht. Het zijn de plekken waar Hannes en Natalie zich het liefste terugtrekken.
Het kantoor van Studio HAAN is de meest zichtbare ruimte vanop de straat. Al is ze dusdanig ontworpen dat ze mits enkele kleinere ingrepen makkelijk kan worden omgevormd tot een tweede slaapkamer. Want ook dat is bewust wonen: nadenken over hoe je woning zich kan aanpassen naargelang je levensfase.
Foto: Marc Sourbron
Foto: Marc Sourbron
Regenwaterreservoir op het dak
Natalie en Hannes zagen deze renovatie als een experiment: luchtvervuiling en waterschaarste beschouwen ze als kansen om nieuwe klimaatconcepten te ontwikkelen en te onderzoeken hoe architectuur hierop kan inspelen. Een element die de woning klimaatbestendig maakt, zit weggestopt onder het dakterras: een groot regenwaterreservoir van 3000 liter. “Het toilet doorspelen met drinkwater vinden we geen goed idee. Mensen verklaarden ons gek: 3000 liter op het dak van een huis van 1843, op een houtconstructie dan nog? We hebben er ook over getwijfeld. Tot onze stabiliteitsingenieur Gertjan Hoste van het multidisciplinair ontwerpbureau I’m with Alice zei dat 3000 liter eigenlijk peanuts is in bouwkundige termen.”
Gertjan: “Het was even zoeken naar de beste opbouw. Voor de oplegpunten in de gedeelde muur werkten we met stalen plaatjes. En zo hebben we nog een aantal oplossingen moeten bedenken om ervoor te zorgen dat die waterbak bleef hangen. Gelukkig zijn in deze woning de overspanningen niet groot”, besluit Gertjan Hoste.
Foto: Marc Sourbron
Foto: Luc Roymans
Groene long
Tot slot zijn er ook nog een aantal energetische aspecten. “Uit metingen van het burgerwetenschapsproject CurieuzeNeuzen Vlaanderen bleek dat de luchtkwaliteit in onze straat abominabel was”, vertelt Hannes. “Het idee is toen ontstaan om van het huis een soort stolp te maken en alle vervuilde lucht ter plekke te zuiveren.” Hiervoor bedacht Studio HAAN een serre op het dak als groene long van de woning. Door gebruik te maken van de luchtzuiverende eigenschappen van planten worden de verschillende ruimtes op een natuurlijke wijze geventileerd. De afgevoerde binnenlucht wordt gereinigd, bevochtigd en verwarmd voordat ze opnieuw wordt gebruikt.
Op het vlak van energieverbruik hebben Natalie en Hannes zo goed als alles gedaan wat ze konden: het dak is zeer goed geïsoleerd, de ramen zijn met driedubbel glas en er is een zonneboiler. Een warmtepomp is er (nog) niet, maar de radiatoren zijn er wel op voorzien en kunnen werken op een lagere temperatuur. “Maar energieverbruik gaat over méér dan technieken en isolatie”, vullen Hannes en Natalie aan. “Wonen in de stad draagt op zich al bij aan de klimaattransitie.”
Foto: Marc Sourbron