nav.be / nieuws / 'een fair loon voor architecten: het is een onderliggende drijfveer bij elke inspanning van nav'

Interview

'Een fair loon voor architecten: het is een onderliggende drijfveer bij elke inspanning van NAV'

Wout Ectors, SPYKE • 19 januari 2024

2023

Vooraleer we ingaan op de krijtlijnen voor dit jaar, kijken we nog even achterom: blikken jullie met een voldaan gevoel terug op 2023?

Steven Lannoo: “Niet meteen, maar dat is allicht logisch als je dit soort werk verricht. Lobbywerk gaat erg traag. Vaak kost het vele jaren om een paar stenen in de rivier te verleggen, zonder dat het probleem daarmee integraal opgelost is. Maar hoewel we altijd méér impact nastreven, zijn we natuurlijk tevreden met de steentjes die we hebben verlegd in 2023.”

Dirk Mattheeuws: “Bovendien is het voor ons noodzakelijk om selectief te zijn. Er passeren heel wat vragen en thema’s de revue, maar de capaciteit om alles aan te pakken is er niet. En dus moeten we keuzes maken en prioriteiten identificeren, ook in 2024.”

Steven Lannoo: “Eén van de zaken die we in dat licht proberen aan te pakken, is de samenwerking met andere architectenorganisaties aanschroeven. Want wanneer we de neuzen in dezelfde richting krijgen, kunnen we de middelen die architecten ons toevertrouwen efficiënter inzetten om hun belangen te verdedigen.”

“De verplichte vergoeding voor wedstrijdontwerpen is een belangrijke stap vooruit”

~ Steven Lannoo, directeur NAV

Welke verlegde steentjes of verwezenlijkingen van 2023 moeten we onthouden?

Steven Lannoo: “Ik denk meteen aan de verplichte biedvergoeding. De wetgever erkende voor het eerst de wedstrijdproblematiek in het kader van overheidsopdrachten. Aangezien die problematiek doorwerkt op de verloning en het precair statuut van de architect, zijn de nu verplichte vergoedingen voor wedstrijdontwerpen een belangrijke stap vooruit. Al is de wet wat ons betreft nog onvoldoende waterdicht en verregaand.”

“Daarnaast was er de hervorming van de wet Laruelle, de wet die regelt dat we onze aansprakelijkheden kunnen begrenzen via een vennootschap. Die Laruelle-vennootschappen waren onderhevig aan allerlei beperkingen. Jaren geleden deden we al een aanzet om een aantal daarvan weg te nemen, omdat ze onnodig zijn en bovendien fiscaal nadelig voor architecten. Nu is er een voorstel aangenomen dat bijna al onze punten heeft overgenomen en een groot deel van de nadelen wegpoetst. Dat zal zeker een verschil maken in het dagelijks werk van de architect. Net als het feit dat we erin geslaagd zijn om de hervorming van de toegankelijkheidsverordening bij te sturen.”

Dirk Mattheeuws: “Ook zag NAV Antwerpen het levenslicht, een voorheen ontbrekende poot van onze regionale werking. Belangrijk met het oog op belangenbehartiging, want we willen onze standpunten steeds goed onderbouwen en hebben daar kwalitatieve input voor nodig. Nog een verwezenlijking is dat de verschillende stakeholders in de sector dichter bij elkaar zijn gekomen. Er is geïnvesteerd in het naar buiten treden met gezamenlijke standpunten en daar plukken we nu de vruchten van. Ik hoop dat we op dat elan kunnen verdergaan in 2024.”

2024

Waar liggen de prioriteiten in 2024, dat bovendien een verkiezingsjaar is?

Steven Lannoo: “We weten dat er gezien de context wellicht geen grote nieuwe dossiers zullen bijkomen, maar er zijn nog altijd een aantal kleinere technische dossiers die afgewerkt moeten worden. Daarnaast is het zaak om te wegen op de komende regeringsprogramma’s.”

Welke accenten legt NAV concreet?

Steven Lannoo: “In het kader van de toegankelijkheidsverordening blijven we focussen op het beperken van de administratieve rompslomp. Een ander cruciaal punt is de hervorming van het burgerlijk wetboek en de basisregels van onze aansprakelijkheid. We moeten erover waken dat de hervormingen effectief leiden tot een verbeterde situatie.”

“Overheidsdiensten moeten efficiënter werken, eventueel door de beoordeling van eenvoudige vergunningsdossiers bij architecten zelf te leggen”

~ Steven Lannoo, directeur NAV

“Op het niveau van de Vlaamse Regering zien we drie prioriteiten, met als eerste een vlottere vergunningsverlening. De overheidsdiensten moeten minder versnipperd, eenduidiger en vooral efficiënter werken, eventueel door naar Nederlands voorbeeld de beoordeling van eenvoudige vergunningsdossiers bij architecten zelf te leggen. Voorts streven we naar een renovatiestrategie die kopers beter informeert en een masterplanning vooropstelt. Ten derde is er de voorbereiding van de introductie van het M-peil, waar eenvoud en effectiviteit voor ons de codewoorden zijn.”

“Federaal vragen we een grondige btw-hervorming. De afgelopen jaren is er veel gemorreld in de marge, maar wij willen een ingrijpende hervorming die het systeem eenvoudiger maakt en waarbij de erelonen van architecten ook onder het verlaagd tarief vallen. Daarnaast is er de nood aan een verdere aanscherping van de wetgeving rond overheidsopdrachten: de verplichte biedvergoeding is dan wel verworven, maar we willen ook onze andere principes rond goede wedstrijden opgenomen zien in de wet. Tot slot denken we aan een hervorming van de wet van ’39.”

Laten we dieper ingaan op enkele van deze uitdagingen.

Loon naar werken

Mogen we stellen dat het opkrikken van de verloning van de architect hoog op de agenda staat?

Steven Lannoo: “Het is één van de onderliggende drijfveren van al onze inspanningen. De btw-hervorming die we voorstellen is vanuit een breder maatschappelijk perspectief noodzakelijk, maar zou ook kunnen bijdragen aan het inkomen van architecten. De hervorming van de wet Laruelle moet de ondernemingsmogelijkheden van architecten uitbreiden, wat opnieuw de inkomsten van architecten kan verhogen.”

Dirk Mattheeuws: “Ik spreek niet graag over een sector in crisis, maar het is een feit dat de sector een aantal crisissen kent. De roep naar hogere stagelonen was een teken aan de wand, maar het probleem is ruimer dan dat. Denk bijvoorbeeld aan de race to the bottom die onder andere gevoed wordt door no cure no pay-contracten af te sluiten. Als de inkomsten in de sector niet op punt staan, is het weinig verrassend dat stagiairs en andere medewerkers geen volwaardige vergoeding krijgen. Het is inderdaad zaak om allerlei crisisonderdelen aan te pakken en de hele keten zo omhoog te stuwen.”

Kent de ondermaatse verloning nog oorzaken?

Steven Lannoo: “De stagelonen, die objectief gezien te laag liggen, en het zelfstandig statuut van stagiairs zijn stimulansen om extra werk aan te nemen, opnieuw aan vaak geringe erelonen. Aangezien de verloning van stagiairs en jonge architecten te laag ligt, komt onderaan de markt een prijscompetitie op gang die doorwerkt in de volledige sector.”

“Ook de wedstrijdcultuur die we al aanhaalden blijft logischerwijs niet zonder gevolgen. Als je architecten dwingt om veel gratis werk te leveren, wordt het lastig om een correcte verloning te bekomen. Voorts moeten we eerlijk durven toegeven dat de zwakke managementtraditie in de sector een rol speelt. Het is een werkpunt voor ons om gezond ondernemerschap, creativiteit en maatschappelijke verantwoordelijkheid aan elkaar te koppelen. Maar ook het wettelijk kader belemmert een aantal ondernemersmogelijkheden en schuift te veel verantwoordelijkheid in de schoenen van architecten.”

“In 2024 willen we toewerken naar een hervorming van de wet van ’39”

~ Dirk Mattheeuws, voorzitter NAV

Welke facetten van de regelgeving zijn precies aan herziening toe?

Steven Lannoo: “Momenteel legt het burgerlijk wetboek erg veel aansprakelijkheid bij de architect. Wij willen dat die aansprakelijkheid meer evenredig verdeeld wordt over de verschillende bouwpartners. Ook moeten we durven in vraag stellen of een onverenigbaarheid tussen de beroepen van architect en aannemer wel nodig is om de onafhankelijkheid van de architect te garanderen.”

Dirk Mattheeuws: “Het zou mooi zijn als we in 2024 kunnen toewerken naar een hervorming van de wet van ’39. Daarom is het belangrijk dat we zelf ook landen op een eigen voorstel.”

Steven Lannoo: “Waarbij we beseffen dat een voorstel van NAV alleen het nooit zal halen. De hele sector moet hierin zij aan zij staan. Er bestaan allerlei meningen rond en dus zal iedereen water bij de wijn moeten doen. We moeten aanvaarden dat een hervorming niet meteen tot perfectie leidt en vooral een stap vooruit moet opleveren.”

Video: loon naar werken

Steven Lannoo geeft op LinkedIn een woordje uitleg over onze acties voor meer loon naar werken.

Betere aanbestedingsprocedures

De verplichte biedvergoeding kwam al aan bod: het belang ervan staat buiten kijf, maar jullie zien nog hiaten. Wat kan beter?

Steven Lannoo: “De vergoeding moet steeds in verhouding staan tot het gevraagde werk. Wij willen dan ook dat openbare opdrachtgevers langer stilstaan bij de vraag of ze wel een ontwerp nodig hebben en in hoeverre dat uitgewerkt moet zijn vóór het gunnen van een opdracht.”

“We weten dat ons voorstel is opgesteld vanuit het perspectief van de architect. Om een adequaat aanbestedingskader te creëren, moeten we het gesprek aanknopen met de opdrachtgevers en hun verzuchtingen meenemen in een gezamenlijke aanstellingsleidraad. Maar ons principe dat je architecten niet mag uitpersen in de aanbestedingsfase zal wel altijd overeind blijven.”

Fiscale hervormingen

NAV pleit voor een fiscale hervorming: waar wringt het schoentje wat de huidige btw-regelgeving betreft?

Dirk Mattheeuws: “De huidige regeling is veel te complex en laat veel ruimte voor interpretatie. We hebben nood aan minder regeltjes en meer duidelijkheid.”

Steven Lannoo: “De regels rond de verlaagde btw in de bouw zijn inderdaad één groot rommeltje geworden. Ze zijn ontstaan over meerdere decennia heen, met telkens nieuwe, elkaar tegensprekende regelingen en andere uitzonderingsprincipes. Het systeem is daardoor niet aangepast aan de huidige maatschappelijke uitdagingen zoals betaalbaar wonen, de bouwshift of de omslag naar circulair bouwen. Tot slot is de wetgeving fiscaal discriminerend voor architecten en andere dienstverleners in de bouw. Het is absurd dat de intellectuele prestaties in het bouwproces, die trouwens ook geleverd kunnen worden door aannemers, een andere behandeling krijgen dan de werken.”

Intussen daalde de btw op sloop en heropbouw naar 6%. Een goede zaak, maar niet voldoende?

Steven Lannoo: “Een mooie illustratie van de onnodige complexiteit en het gebrek aan eenduidigheid, want de btw is slechts in sommige gevallen gedaald naar 6%. Neem nu de binnenstedelijke reconversieprojecten die we de komende jaren moeten realiseren. Die verlopen meestal via projectontwikkeling en vallen dus niet onder die regeling, terwijl je bij de sloop en heropbouw van een villa wel op de 6% mag rekenen. Zo schiet de fiscale stimulans z’n doel voorbij.”

“Architecten mogen niet benadeeld worden ten opzichte van andere creatieve groepen”

Steven Lannoo, directeur NAV

Een ander fiscaal thema is de inperking van het gunstregime van de auteursrechten: heeft het probleem voor architecten in deze opnieuw te maken met het codewoord (on)duidelijkheid?

Steven Lannoo: “Absoluut. We hebben soms het gevoel dat de overheid in dit dossier die onduidelijkheid doelbewust gecreëerd heeft. Onze verontwaardiging gaat vooral over de controles op het oude regime. De fiscus argumenteert dat architecten geen origineel werk maken en enkel normen toepassen, waardoor ze niet onder het regime mogen vallen. Het is dus niet enkel een financiële kwestie, maar ook een aanval op het beroep die we niet kunnen negeren. En hoewel een rechtbank de fiscus heeft teruggefloten, blijkt het moeilijk om die heksenjacht op de architect te beëindigen. Gelukkig staat er binnenkort een onderhoud met ons gepland.”

“Met het nieuwe regime heeft de politiek het nagelaten om duidelijkheid te scheppen, met een situatie van rechtsonzekerheid als gevolg. Wij vinden uiteraard dat architecten niet anders behandeld mogen worden dan andere creatieve groepen.”

Hemelwaterverordening

Tot slot: liggen architecten ook wakker van de hemelwaterverordening en haar onduidelijkheden?

Steven Lannoo: “De artikels die we daar recent over publiceerden, behoren tot de meest gelezen stukken. De praktische implicaties voor architecten zijn dan ook reëel. Een verstrenging was nodig want de waterproblematiek is een reëel maatschappelijk probleem. Wat wij aankaarten, is dat de Vlaamse overheid het naliet om een aantal knopen door te hakken en wat de uitzonderingen betreft ruimte laat aan gemeenten en rioolbeheerders om zelf interpretaties te maken. Dat gaat voor willekeur zorgen. We roepen Vlaanderen op om met een duidelijk kader te komen zodat die uitzonderingen éénduidig geïnterpreteerd worden.”

terug naar overzicht