nav.be / nieuws / 'het is belangrijk dat ons beroep wordt herbekeken vanuit een vrouwelijke bril'

Interview

'Het is belangrijk dat ons beroep wordt herbekeken vanuit een vrouwelijke bril'

Katrien Depoorter • 22 januari 2024

Laten we beginnen met de vraag waarom jullie zijn toegetreden tot de werkgroep ‘Vrouwen in Architectuur’.

Magda Kielt: “Voor mij waren persoonlijke ervaringen de grootste drijfveer: ik ben een ambitieuze architecte én een ambitieuze moeder maar ik heb het gevoel in beide rollen tekort te schieten. Al jaren zoek ik naar een goede balans en ik ben lang niet de enige: er is te weinig begrip voor werkende moeders in onze sector.”

Evy Waegeneire: “Als zaakvoerster ondervind ik dat carrière maken minder evident is voor vrouwen dan voor mannen. Toen ik zwanger was, stootte ik op problemen waar mannen nooit mee te maken zullen krijgen. Had ik niet voor een kind gekozen, dan was ik me daar nooit in die mate bewust van geweest. Ik wil het pad effenen voor mijn medewerksters en bij uitbreiding voor alle vrouwelijke architecten.”

Serife Mazak: “Ik kom uit een familie met ondernemende en geëngageerde vrouwen. Na mijn huwelijk realiseerde ik me dat die niet elke familie zo in elkaar zit. Vaak kreeg ik subtiel het commentaar dat ik mijn gezin verwaarloosde omdat ik hard aan mijn carrière timmerde. Mijn ouders en mijn partner hebben me altijd gesteund, maar ik heb moeten vechten voor mijn ambities. Met dezelfde strijdvaardigheid engageer ik me nu voor de werkgroep. Zelfs een kleine verbetering kan van een grote betekenis zijn.”

Voor lezers die denken dat ‘alles al opgelost’ is: met welke problemen hebben vrouwelijke architecten anno 2024 te maken?

Magda Kielt: “Bij POLO is de m/v-verdeling vrij gelijk, kunnen we minder en flexibel werken als we dat vragen en worden je taken en werven overgenomen als je in moederschapsrust gaat. Alles is bespreekbaar, oplossingen worden gezocht. Maar dat je na het krijgen van kinderen evenveel kan blijven betekenen voor het kantoor is al veel minder evident. Ziek kind, slapeloze nachten, …? Als architecte zwijg je daar beter over of je riskeert aan de kant te worden geschoven omdat je dan ‘te veel moeder’ bent.”

Evy Waegeneire: “Veel vrouwen houden daarom nog steeds een vals beeld van ‘de succesvolle architecte die alles onder controle heeft’ in stand. Ze willen niet als zwak worden aanzien, verbergen hun wallen om toch maar niet door de mand te vallen. Pas wanneer je zelf aan kinderen begint, doorprik je dat beeld. Voor mijn bevalling was ik er bijvoorbeeld van overtuigd dat ik na twee weken rust weer op kantoor zou zijn. Het zijn uiteindelijk tien weken geworden en zelfs dat was nog te weinig, zeker als je weet dat bedienden zestien weken fulltime bij hun kind mogen zijn en recht hebben op borstvoedingsverlof. Dat verschil tussen bedienden en zelfstandigen moet op de schop of er moet meer vrije keuze tussen de statuten zijn. Ik had het tijdens mijn bevallingsrust bovendien mentaal zwaar omdat ik al mijn verantwoordelijkheden moest overdragen aan mijn medewerkers. En dan waren er nog de werfbezoeken: tot twee weken voor mijn uitgerekende bevallingsdatum stond ik op een stelling. Achteraf voelde ik me slecht omdat ik zo’n risico genomen had, maar ik had op dat moment geen andere keuze.”

Serife Mazak: “Ikzelf had nog geen budget om een medewerker te betalen toen ik moeder werd, dus moest ik mijn baby van twee weken meenemen naar de werf. Pittig! Intussen heb ik wel een medewerkster en wil ik het haar en eventuele andere toekomstige collega’s gemakkelijker maken: in mijn nieuw kantoor komt een moeder-kind-kamer waar het mogelijk zal zijn borstvoeding te geven en een (ziek) kindje te laten slapen. Moeders en baby’s hebben elkaar nodig, dus kan je dat maar beter faciliteren. Ik droom zelfs van een eigen crèche op termijn.”

Vrouwvriendelijke architectenwet

Welke oplossingen zien jullie nog?

Magda Kielt: “Problemen bespreekbaar maken is het begin: we mogen stoppen met de propaganda van de perfecte vrouw die haar zaakjes voor elkaar heeft. In de slipstream van de NAV-werkgroep ben ik daarom binnen POLO ook een vrouwengroep gestart. We praten openlijk over de hindernissen die we ondervinden en ontdekken dat we allemaal met dezelfde zaken worstelen: dat lucht op. Zelfs een aantal vrouwen die in het begin sceptisch waren en de groep overbodig vonden, sluiten nu toch aan omdat ze inzien dat hun eigen strubbelingen de problemen van ons allemaal zijn en dat er iets aan gedaan moet worden.”

Evy Waegeneire: “We willen onze thema’s naar buiten brengen zodat ze opgepikt kunnen worden in de media, blogs, allerhande publicaties, ... In de werkgroep ontstond het idee voor een pocket met daarin alle informatie voor zwangere architecten: welke premies zijn er, wat moet je allemaal in orde brengen, …? We willen daarin ook een vergelijking maken tussen alle rechten en plichten van zelfstandigen versus die van bedienden.”

Magda Kielt: “Een vergelijking met het buitenland mag niet ontbreken. In het Verenigd Koninkrijk kunnen vrouwelijke architecten na de geboorte twaalf maanden thuis blijven met hun baby. We willen aantonen dat het anders kan, overheden en de Orde aanspreken, …”

Serife Mazak: “De wet van 39 dateert uit een periode dat architecten vooral mannelijk waren. Het is belangrijk dat die wet wordt herbekeken door een vrouwelijke bril. Daarnaast zien we met de werkgroep voordelen in het creëren van een platform dat het opvolgen van elkaars werven tijdens de bevallingsrust moet vergemakkelijken. De boerenbond werkt bijvoorbeeld met een bedrijfshulp-verzekering voor landbouwers die ziek zijn of met vakantie willen. Zoiets zou mij enorm geholpen hebben.”

Evy Waegeneire: “Voorlopig zijn het nog ideeën waarvan we nog niet weten welke gerealiseerd zullen worden. Ze moeten voorgelegd worden aan de Raad van Bestuur van NAV voor er actie ondernomen kan worden, maar ze tonen wel aan dat we het serieus menen.”

Bestaat er nog een glazen plafond in de sector?

Serife Mazak: “Een vergelijking tussen alle landen van Europa, uitgevoerd door ‘Architects Council of Europe’ op basis van enquêtes, wijst op een ‘gender pay gap’ in België. Ons land blijkt zelfs tot de slechtste leerlingen van de klas te behoren. Ik was verbaasd toen ik die resultaten zag.”

Magda Kielt: “Ik heb die vraag gesteld aan onze HR en vernam dat er bij ons geen loonkloof is, maar kreeg evenwel geen cijfers te zien. Vergelijken is moeilijk: doe je ’t op basis van skills of ervaring? En wat met halftijdse en voltijdse medewerkers? De carrière van een vrouw die meermaals thuis zat met een baby gaat trager dan die van iemand die jarenlang 7/7 werkt.”

Evy Waegeneire: “Tijdens de gesprekken in de werkgroep kwam aan bod dat het goed is voor je carrière om als jonge architect aan wedstrijden deel te nemen. Maar veel vrouwen worden dan zwanger – het zijn immers hun vruchtbare jaren – en laten de wedstrijden achterwege, wat nefast blijkt. Wat ik een mooi voorbeeld vind van meer gelijkheid is Volvo. Die tracht dit soort verschillen op de werkvloer op te lossen door alle moeders én vaders, inclusief personen van hetzelfde geslacht, draagmoeders en adoptieouders, 24 weken betaald ouderschapsverlof te geven.”

Magda Kielt: “Zo vormen vrouwen geen ‘risico’ meer voor een werkgever en krijgen ze evenveel kansen om door te groeien, terwijl mannen meer betrokken kunnen worden bij de zorg voor de kinderen. De klassieke opvatting dat de man voor zijn carrière gaat en de vrouw vooral voor de kinderen zorgt, is nog niet verdwenen maar in ons kantoor zie ik laatste jaren gelukkig wel verandering. Jonge mannelijke collega’s durven te stoppen om vijf uur om kun kind naar de gitaarles te brengen bijvoorbeeld. Dat was vroeger ongezien. Daarnaast staan bij POLO een aantal jonge vrouwen klaar om de fakkel over te nemen. Die kentering zie je ook in andere kantoren. Hoe meer vrouwen vanuit hun ervaring een kantoor zullen leiden, hoe gemakkelijker het zal worden voor de volgende generaties.”

Serife Mazak: “Ook op wettelijk vlak wordt de scheeftrekking geleidelijk weggewerkt: sinds begin 2023 krijgen mannen twintig dagen geboorteverlof in plaats van vijftien, vier jaar geleden waren het er nog tien. Dergelijke maatregelen zorgen niet alleen dat de gezinszorg eerlijker verdeeld wordt, maar ook dat de mentaliteit verandert.”

Sommige vrouwelijke architecten willen niet dat de nadruk op hun gender ligt en staan erop als ‘architect’ te worden gezien, niet als ‘vrouwelijke architect’.

Magda Kielt: “Klopt, zij willen geen aparte categorie vormen. Ik hoop dat ze wel inzien dat de stem van de vrouw in onze sector nog te weinig gehoord wordt en dat we nood hebben aan meer rolmodellen.”

Evy Waegeneire: “Hoeveel wereldbekende vrouwelijke architecten zijn er behalve Lina Bo Bardi en Zaha Hadid?”

Serife Mazak: “Die laatste heeft me zo geïnspireerd dat ik een van mijn dochters naar haar heb genoemd (lacht). Er bestaan prijzen speciaal voor vrouwelijke architecten. Je kunt dat overbodig vinden, maar ik vind ze zinvol omdat ze vrouwelijke toparchitecten in de spotlights zetten en ons motiveren en inspireren.”

Ons kent ons

Ik neem aan dat jullie ook positief staan tegenover genderquota in de academische wereld en jury’s?

Serife Mazak: “Ik ben als laatste van ons drie afgestudeerd en kan zeggen dat vrouwelijke docenten nog ruim in de minderheid waren. In jury’s waren vrouwen nauwelijks te zien. Als studente word je daardoor op een onbewust niveau ontmoedigd om zelf een academische carrière te ambiëren.”

Magda Kielt: “Zeker in het begin zijn quota nodig om verandering te helpen forceren. Eens dat gebeurd is, moet je die quota weer durven loslaten. Ik denk ook dat het ook geen zin heeft om meteen naar een compleet gelijke verdeling te streven, dan loop je ’t gevaar dat mensen worden gekozen omwille van hun geslacht en niet omwille van hun skills.”

Evy Waegeneire: “’Ons kent ons’ is belangrijk in onze sector en verklaart mogelijk de continuïteit van mannelijke docenten en jury’s. Vandaar dat wij met de werkgroep werken aan een event specifiek voor vrouwen in de bouw: vrouwelijke ingenieurs, aannemers, fabrikanten en mensen uit de academische wereld zullen er welkom zijn zodat we samen een mooi netwerk kunnen uitbouwen.”

En wat met seksisme en seksuele intimidatie op de werf en de werkvloer? De Amerikaanse architect Richard Meier verliet in 2018 zijn bureau nadat vijf vrouwen hem beschuldigden van seksuele intimidatie. Omdat dit niet het begin van een grote verandering was, schreef een van hen daarna een opinie in The New York Times ‘Why Doesn’t Architecture Care About Sexual Harassment?’ Wat zijn jullie ervaringen?

Magda Kielt: “Onze sector is geen uitzondering op de regel, maar op enkele kleine intimidaties na, heb ik er zelf gelukkig geen ervaring mee. Ik vind wel dat we op een subtiele manier worden klein gehouden op de werf en de werkvloer: denk aan seksistische moppen, opmerkingen zoals ‘mevrouw de architecte komt de kleurtjes kiezen’, aansprekingen met ‘juffrouwtje’ of mannelijke collega’s die met je successen gaan lopen, ...”

Evy Waegeneire: “Op een werf gaat het er hard aan toe en toon ik mij van mijn meest assertieve kant. Ik leer mijn medewerksters dat ook te zijn, anders wordt er meteen over je gelopen. Ik merk wel een verandering: bij de jonge generatie aannemers neemt het aantal vrouwen toe.”

Serife Mazak: “Elk kantoor zou een vertrouwenspersoon moeten hebben waar je als vrouw bij terechtkunt om ervaringen met seksuele intimidatie en seksisme mee te delen. Er is ook de genderkamer die nog meer bekendheid mag krijgen in de sector.”

Vrouwelijke architectuurvisie

In welke zin zal een toenemende vervrouwelijking van het beroep invloed hebben op de architectuur zelf volgens jullie?

Evy Waegeneire: “Voor ik NONA had, ontwierp ik vaak met mannen en volgens mij bestaat dat er toch zoiets als een mannelijke en een vrouwelijke visie. Ik durf te zeggen dat wij langer nadenken over het praktische en onze klanten met meer empathie benaderen: we luisteren tot we weten wat ze echt willen.”

Serife Mazak: “Bij het plannen van een meergezinswoning met een mannelijke ontwikkelaar als opdrachtgever, wees ik eens op het belang van een speciale ruimte voor buggy’s op de benedenverdieping. Hij gaf toe dat dit aspect nooit in hem opgekomen was. Zo zie je maar dat diverse perspectieven belangrijk zijn.”

Magda Kielt: “Kijk eens naar de keukens in oude huizen: slecht verwarmd, weinig daglicht en achteraan in de woning gepositioneerd. Kinderen hadden zelfs geen plaats om er te spelen. Het is duidelijk dat die niet door vrouwen waren ontworpen. Naarmate onze maatschappij veranderde en de rol en taakverdeling van vrouwen opnieuw werden gedefinieerd, evolueerde de keuken naar een ruimte voor het hele gezin. Vrouwelijke architecten kunnen andere inzichten hebben, vanuit hun persoonlijke ervaringen.”

Werkgroep 'Vrouwen in architectuur'

Tot slot nog dit: zijn mannen welkom in de werkgroep?

Serife Mazak: “Zeker! Mijn echtgenoot, zelf ook een architect van opleiding, vraagt na elke vergadering hoe het is gegaan en doet zelfs suggesties. Hij is recent overgestapt van SMARCHI architecten naar het familiebedrijf dat gespecialiseerd is in schilderwerken en projectontwikkeling en ziet zelf hoe het tegenvalt voor vrouwen in onze sector. Ik vind dat we samen aan een toekomst moeten bouwen waarin diversiteit en wederzijdse betrokkenheid de kern vormen.”  

Evy Waegeneire: “Als we mannen buiten de discussie houden, krijgen ze geen inzicht in de problematieken en kunnen we niet verwachten dat ze mee instaan voor de oplossing. Ze zijn dus zeker welkom.”

Magda Kielt: “Dat is de reden waarom we bij POLO vanaf nu ook mannen zullen uitnodigen op onze ‘vrouwenvergaderingen’. Veel uitdagingen voor werkende moeders zijn bovendien gelijk aan die van een deel van de werkende mannen. Niet alleen vrouwen worden geïntimideerd of ervaren de werfopvolging als stressvol. We moeten dit samen aanpakken.”  

terug naar overzicht