Vanaf de oprichting in 1953 vormt de uitoefening van het beroep de centrale bekommernis van NAV. Om de maatschappelijke en economische uitdagingen het hoofd te bieden, zijn de klemtonen wel geregeld verlegd. Want beroepsverenigingen gaan niet met pensioen, maar vinden zichzelf voortdurend weer uit.
De oprichting van het Nationaal Architectenverbond NAV werd officieel bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 27 juni 1953. Aan de wieg stonden de architecten Gustaaf Van der Putten uit Geraardsbergen, Ferdinand Weyers uit Sint-Niklaas, Geo De Bock uit Sint-Niklaas en Julien Du Bois uit Lebbeke. Het initiatief kwam er uit onvrede met de bestaande beroepsverenigingen – in feite besloten serviceclubs - en vanwege de druk op het beroep. Door verworven rechten en regelrechte beunhazerij kregen architecten namelijk af te rekenen met oneerlijke concurrentie vanwege aannemers, binnenhuisarchitecten, technisch tekenaars en zelfs niet-aanverwante beroepen. Dat zette de erelonen serieus onder druk.
De beslissing tot oprichting van het Nationale Architectenverbond werd op 18 mei 1953 genomen op de NCMV-Hoofdraad, op vraag van een aantal ontwerpers die komaf wilden maken met de hierboven beschreven mistoestanden. Tegelijkertijd werden NAV Oost-Vlaanderen en het Provinciaal Architectenverbond, later hernoemd tot NAV West-Vlaanderen, boven de doopvont gehouden. Vooral onder impuls van architect Fernand Weyers en diens NAV Sint-Niklaas kwamen heel wat zaken tot stand. Weyers redigeerde bijvoorbeeld een modellastenboek dat te koop werd aangeboden aan de NAV-leden, en stelde ereloontarieven en andere richtprijzen op.
Al op 1 oktober 1953 voerde een NAV-delegatie op het kabinet Onderwijs en Schone Kunsten gesprekken over de oprichting van een orde van architecten. Via een nationaal congres creëerde NAV later het vereiste platform dat het minister van Middenstand Albert Declerck mogelijk maakte de wet van 26 juni 1963 ter oprichting van de orde tot stand te brengen. NAV richtte samen met de koepelvereniging NCMV (nu UNIZO) ook de Federatie van Vrije Beroepen op.
Halt aan de beunhazerij
In navolging van de confraters in Oost-Vlaanderen nam NAV West-Vlaanderen dat het eerste decennium van zijn bestaan eerder in snooze modus opereerde, vanaf 1963 een ambitieuzere vlucht dankzij de inzet van de vrijgestelde secretaris van beroepsverenigingen Hugo Verwaetermeulen. Een eerste doelwit waren de nog altijd heersende misbruiken van de beschermde titel. Zo wist in een West-Vlaamse stad een naaimachinehandelaar op zeker ogenblik 15 bouwaanvragen binnen te rijven, schoof een bank steevast haar eigen tekenaar-bediende naar voren als een school of kerk een krediet aanvroeg, en ging een hoofdtekenaar van de stedelijke dienst voor bouwtoelatingen aan de haal met 17 bouwaanvragen. Onder andere dankzij de steun van Albert Declerck werd hier komaf mee gemaakt.
Soms ging het er hard aan toe. Toen een NAV-lid zich afvroeg waarom zijn twaalf bouwheren van sociale woningen geen huisvestingspremie konden krijgen, besloot NAV na ampel beraad om het dossier over te maken aan het parket van Veurne. De gemoederen raakten zo verhit dat een bijeenkomst alleen mogelijk bleek onder bescherming van de rijkswacht. De zaak leidde ook tot een parlementair debat. Uiteindelijk werd NAV door de procureur en de voorzitter van de correctionele rechtbank geloofd voor zijn inspanningen.
Mee met de tijd
Aan thema’s voor de werking was er geen gebrek. We vermelden onder andere de discussies over de btw-wetgeving (1969), de acties tegen de tactiek van promotoren om hun woningen ‘ereloon architect inbegrepen’ aan te prijzen (jaren 1980), de studiedagen over het nieuw ingevoerde ARAB en AREI (begin jaren 1980) en de aandacht voor toegankelijkheid. Al in 1964 ging NAV West-Vlaanderen van start met een jongerenwerking. Vanaf 1970 konden pas afgestudeerde architecten en ingenieur-architecten rekenen op aangepaste ondersteuning. Studiereizen, georganiseerd samen met NAV Oost-Vlaanderen, boden leden de kans om de nieuwste tendensen op de voet te volgen. Op diverse studiebijeenkomsten werden de mogelijkheden geschetst om in het aangrenzende Frankrijk te werken.
De steeds verder gaande professionalisering vergde de nodige middelen. In 1965 deed NAV West-Vlaanderen voor het eerst een beroep op sponsorship. In datzelfde jaar kocht de vereniging haar eerste fotokopieertoestel. Eind jaren 1970 werd een microfichelezer aangeschaft voor de zoektocht naar bouwmaterialen. In 1987 verwelkomde NAV West-Vlaanderen de eerste pc en laserprinter voor de vandaag indrukwekkende aankoopprijs van 6.200 euro. Die feeling voor nieuwe technologieën leidde er in 1996 toe dat NAV als eerste beroepsvereniging van architecten een website lanceerde. De drijvende kracht daarachter was architect Christophe Van Oyen.
Voortschrijdende professionalisering
In de loop van de jaren 1990 werd de lokale en provinciale sturing minder bepalend en won de centrale werking terrein. Dat ging gepaard met een voortschrijdende professionalisering en een bundeling van de krachten. NAV spitste zich nog meer toe op zijn kerntaken, te weten de dienstverlening aan de leden en de verdediging van het beroep ten overstaan van derden. Onder impuls van voorzitter Pierre Gyselinck werd in 2000 de werking gestroomlijnd om de groeiende werkdruk in goede banen te leiden. De middelen werden gecentraliseerd, er kwam een vast secretariaat en er werden permanente werkgroepen opgericht. De voorzitter werd voortaan ondersteund door een secretaris-generaal, een dagelijks bestuur, een raad van bestuur en een algemene vergadering. In plaats van de nationale secretarissen kwam er later een directeur, Bart Verstraete, die verantwoordelijk werd voor de dagelijkse werking. Met de integratie van de afdelingen NAV Vlaams-Brabant en NAV Limburg (NAVPL) in 2004 bestreek de werking van NAV het hele Vlaamse Gewest.
Vechten voor en vechten tegen
De syndicale werking en ondersteuning van het beroep leidden tot diverse initiatieven. We beperken ons hier tot enkele voorbeelden. Het bestek voor de woningbouw, opgesteld door de werkcel bestekken en architect Marcel Holvoet, kende een enorm succes en werd al snel digitaal beschikbaar gesteld. Door de fusie met de neutrale bestekteksten van Cobosystems werd de basis gelegd voor het huidige bestek van de VMSW.
In 1990 konden NAV en BVA, later gesteund door de andere beroepsverenigingen, voorkomen dat de Orde een gemoduleerde bijdrage invoerde. In 1992 schudden beide verenigingen aan de boom toen een enquête over de stage uitwees dat er tussen het onderwijs en de beroepspraktijk een diepe kloof gaapte. Vanaf 1999 werd met man en macht, maar jammer genoeg zonder succes, actie gevoerd tegen de wet tijdelijke en mobiele werkplaatsen (veiligheidscoördinatie). Meer resultaat had het verzet tegen de kwalijke gewoonte van sommige provinciale raden van de orde om een kopie van het erelooncontract te eisen bij aanvraag van een visum. Intussen keek NAV met argusogen naar de hervorming (lees: regionalisering) van de Orde, wat resulteerde in een eisenbundel met als kernpunt dat een splitsing vooral geen meerkost mag betekenen voor de architecten. In 2012 werd het allereerste Architectencongres georganiseerd.
Wordt vervolgd
De sterke professionalisering die ruim 10 jaar geleden werd ingezet, wierp vruchten af. In 2003 vierde NAV zijn 2000ste lid, vijftien jaar later rondden we de kaap van 5.500 leden. Dankzij de ruimere middelen groeide het secretariaat uit tot 12 medewerkers en kwam er ruimte voor een echte studiedienst die zijn kennis en informatie ter beschikking stelt via een kennisdatabank.
Informatie wordt ook verspreid via de diverse publicaties: het driemaandelijkse tijdschrift DIMENSION, het tweemaandelijkse ledenblad NAV-News, de maandelijkse NAV Nieuwsbrief, de actuele mailberichten en diverse brochures. Met Vitruvius Academie zetten we in op diepgravende infosessies.
Tot zover het verhaal waarvan we slechts enkele auteurs hebben vermeld, met onze verontschuldigingen aan al die anderen die ongenoemd maar zeker niet vergeten zijn. Een verhaal dat nog elke dag verder wordt geschreven.