De verzekering beroepsaansprakelijkheid: wat, wanneer, voor wie?

Waarom een verzekering beroepsaansprakelijkheid afsluiten?

Sinds 1985 zijn architecten deontologisch verplicht om hun beroepsaansprakelijkheid, met inbegrip van de tienjarige aansprakelijkheid, te verzekeren. De Wet Laruelle van 15 februari 2006 (B.S. 25 april 2006) maakte deze verzekering ook wettelijk verplicht. Sinds 2018 is de wettelijke situatie iets complexer: de wettelijk verplichte verzekering wordt gespreid over twee verschillende wetten.

• Enerzijds de wet Peeters-Borsus van 31 mei 2017 die een verzekeringsplicht oplegt aan aannemers en dienstverleners voor de tienjarige aansprakelijkheid enkel in de woningbouw.
• Anderzijds de wet Peeters-Ducarme (sinds 1 juli 2019 in werking) die een verzekeringsplicht oplegt voor de beroepsaansprakelijkheid, met uitsluiting van elke tienjarige aansprakelijkheid conform art.1792-2270 BW.

Deontologisch blijft de architect verplicht om de volledige beroepsaansprakelijkheid te verzekeren, inclusief de tienjarige conform art. 1792 en 2270 BW en voor elk bouwproject. Dit is ook aan te raden gezien de mogelijke gevolgen van een schadegeval op de loopbaan en het patrimonium van de architect.

Het nieuwe Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek, dat naar verwachting zal ingaan op 1 januari 2025, verandert bovendien de regels rond beroepsaansprakelijkheid in België.

• De automatische bescherming van de uitvoerder/hulppersoon (zoals een architect-werknemer, architect-bedrijfsleider of architect-onderaannemer) vervalt.
• Benadeelde klanten en opdrachtgevers zullen hen rechtstreeks buitencontractueel kunnen aanspreken voor tekortkomingen in het werk.
• De zogenoemde 'quasi-immuniteit' van de uitvoeringsagent is al decennialang een hoeksteen van het Belgisch rechtssysteem. Maar in het nieuw Wetboek Buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht verdwijnt dat fundamenteel principe.

Bovenstaande wijziging behandelen we diepgaander in dit artikel (met clausules die je kunt opnemen in je contract om de buitencontractuele aansprakelijkheid maximaal in te perken).

Wat kan gedekt zijn in een verzekering beroepsaansprakelijkheid?

Een polis beroepsaansprakelijkheid verzekert de architecten voor de financiële gevolgen van de burgerlijke aansprakelijkheid die ze dragen in het kader van de uitoefening van hun beroep. De polis zal binnen het kader van de polisvoorwaarden tussenkomen wanneer een fout van de verzekerde schade heeft veroorzaakt aan derden.

Drie soorten aansprakelijkheid worden verzekerd:

• Burgerlijke aansprakelijkheid “uitbating” of “bedrijfsaansprakelijkheid”
  Deze waarborg is wettelijk niet verplicht, maar is inbegrepen in de meeste polissen. In deze afdeling worden de geldelijke gevolgen verzekerd van de buitencontractuele aansprakelijkheid van architecten tijdens de uitoefening van hun beroepsactiviteit, die niet het gevolg is van een beroepsfout.
  Bijvoorbeeld: de architect gaat op werfbezoek bij een cliënt en breekt door een onvoorzichtige handeling een duur kunstwerk van zijn cliënt. Deze schade is niet het gevolg van een beroepsfout van de verzekerde, maar doet zich wel voor in het kader van de uitoefening van zijn beroep en valt bijgevolg onder de afdeling burgerlijke aansprakelijkheid “uitbating”.
• Beroepsaansprakelijkheid
  Deze afdeling verzekert de geldelijke gevolgen van de contractuele en de extracontractuele aansprakelijkheid door een beroepsfout. Deze afdeling verzekert met andere woorden zowel de schade die de bouwheer lijdt door een fout in de uitvoering van de architectenopdracht, als eventuele schade aan derden die uit eenzelfde fout voortvloeit.
  Bijvoorbeeld: als gevolg van een conceptfout stort een vloerplaat in tijdens de bouwfase. Zowel de schade aan het project (de vloerplaat) als de schade van eventuele gekwetste personen zal gewaarborgd zijn. Wanneer door een conceptfout van de architect schade wordt veroorzaakt aan een aanpalend pand, dan zal ook deze schade gewaarborgd zijn, ook al is er geen schade aan het project zelf veroorzaakt.
• Tienjarige aansprakelijkheid
  Sinds 1 juli 2018 wordt de “tienjarige aansprakelijkheid” van architecten apart behandeld. Dit is de aansprakelijkheid op basis van artikel 1792 en 2270 van het Burgerlijk Wetboek, waarin bepaald wordt dat aannemers, architecten, en bij uitbreiding ook ingenieurs, tot tien jaar na de oprichting aansprakelijk zijn voor de stabiliteit en stevigheid van de gebouwen en “grote werken”. Voor de bouw en de renovatie van woningen moeten al deze partijen zich verplicht verzekeren, met dezelfde wettelijke minimumdekkingen. De verzekeraar garandeert ook om dit risico te blijven dekken tot het einde van de tienjarige termijn, zonder opzegmogelijkheid. In deze context wijzen we erop dat je als architect ook buiten de woningbouw aansprakelijk bent op basis van deze artikelen. Je hebt er dus alle belang bij om je ook daar correct voor te verzekeren. Deontologisch ben je hiertoe ook verplicht.
  De gespecialiseerde verzekeraars voor architecten bieden de waarborg tienjarige aansprakelijkheid woningbouw aan in combinatie met de beroepsaansprakelijkheidsverzekering. Daarnaast is het mogelijk om samen met aannemer en/of ingenieur in een “globale tienjarige polis” te stappen, waarbij dit deel van je aansprakelijkheid mogelijk bij een andere verzekeraar gedekt is.

Een polis beroepsaansprakelijkheid moet tevens, desgevallend bovenop het verzekerde kapitaal, waarborgen:

• Reddingskosten (artikel 106 wet 4 april 2014)
  Reddingskosten zijn de kosten om de gevolgen van het schadegeval te voorkomen of te beperken. Deze kosten kunnen gemaakt worden op vraag van de verzekeraar, of de verzekerde kan, als goede huisvader, zelf “dringende en redelijke maatregelen” nemen om bij “nakend gevaar” een schadegeval te voorkomen of de gevolgen ervan te voorkomen of te beperken. In beide gevallen zijn de kosten gedekt.
• Verdedigingskosten (artikel 146 wet 4 april 2014)
  Hierin worden alle kosten die de verzekeraar maakt om de gemeenschappelijke belangen van de architect te verdedigen gewaarborgd, meer bepaald de technische en de juridische bijstandskosten (expert en advocaten) die gemaakt worden, zowel bij een gerechtelijke procedure als bij een minnelijke of scheidsrechtelijke procedure.

De afdeling verdedigingskosten, die deel uitmaakt van de polis beroepsaansprakelijkheid, wordt vaak verward met een polis rechtsbijstand. Deze twee termen dekken niet dezelfde lading. De polis beroepsaansprakelijkheid komt tussen wanneer een derde (klant, aannemer, buur) een schadevergoeding eist van de architect en staat de architect bij in de verdediging van zijn of haar aansprakelijkheid. Een polis rechtsbijstand staat de verzekerde bij in de verdediging van zijn of haar belangen wanneer de verzekerde zelf benadeeld wordt. Zo kan een polis rechtsbijstand tussenkomen bij geschillen met de fiscus en de Orde, met een klant of een leverancier, of met een verzekeringsmaatschappij. Ook hier kan de verdediging minnelijk of gerechtelijk zijn. Een rechtsbijstandspolis is wettelijk niet verplicht. Architecten kunnen deze polis afsluiten als uitbreiding op de burgerlijke aansprakelijkheid, al dan niet bij dezelfde maatschappij.

WAT ZIJN DE MINIMUMVEREISTEN WAARAAN DE WETTELIJK VERPLICHTE VERZEKERING BEROEPSAANSPRAKELIJKHEID MOET VOLDOEN?

VERZEKERDE PERSONEN

Dienen volgens de wet verzekerd te zijn: de architect (natuurlijk persoon of rechtspersoon) alsook de mandatarissen van de vennootschap; personeel, stagiairs en medewerkers. Kortom, alle personen die voor rekening van de architect of de vennootschap de burgerlijke aansprakelijkheid in het gedrang kunnen brengen.

BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID

Het is de burgerlijke aansprakelijkheid als gevolg van een beroepsfout die verzekerd moet worden voor zover de activiteiten uitgeoefend worden in België. Er wordt daarbij geen onderscheid gemaakt tussen de contractuele of extracontractuele aansprakelijkheid. De verzekering van tienjarige aansprakelijkheid is wettelijk enkel verplicht voor de woningbouw, deontologisch voor elke bouwsector.

VERZEKERDE BEDRAGEN

De verzekerde bedragen zijn wettelijk bepaald.

• Beroepsaansprakelijkheid (wet Peeters-Ducarme)
  Voor de materiële en immateriële schade bedraagt de minimumdekking € 500.000 per schadegeval. Hogere dekking is wenselijk in functie van het risico en de grootte van het project. Voor schade die voortvloeit uit lichamelijke letsels dient de waarborg minstens € 1.500.000 te bedragen. Toevertrouwde voorwerpen (bijvoorbeeld originele documenten ontvangen van de opdrachtgever) dienen verzekerd te zijn voor minstens € 10.000. Deze bedragen moeten geïndexeerd worden: voor lichamelijke letsels volgens de index der consumptieprijzen met basisindex april 2007 en de overige bedragen volgens de ABEX-index met basisindex 1ste sem. 2007. De waarborg kan beperkt wordentot € 5.000.000 per jaar alle schadegevallen gecombineerd.
• Tienjarige aansprakelijkheid woningbouw (wet Peeters-Borsus)
  Voor de tienjarige aansprakelijkheid bedraagt de minimumdekking voor materiële en immateriële schade € 500.000 per schadegeval, of de wederopbouwwaarde van het gebouw als die lager is dan € 500.000. Deze bedragen volgen ook de ABEX-index, met basisindex 1ste sem. 2007. Er is geen verplichte dekking voor schade tengevolge van lichamelijke letsels.
• Reddings- en verdedigingskosten
  Reddingskosten en anderzijds de intresten en verdedigingskosten zijn steeds gedekt, elk voor een bedrag van ten minste € 495.787 gekoppeld aan de index der consumptieprijzen met basisindex november 1992.

UITSLUITINGEN EN VERVAL VAN WAARBORG

Om het risico verzekerbaar te houden, en de premie te beperken, bevatten verzekeringspolissen uitsluitingen en gevallen van “verval van waarborg”. Dit gaat om aansprakelijkheden die niet verzekerd zijn, of om té risicovolle handelingen. Als de verzekeraar één van de wettelijk toegelaten uitsluitingen inroept, hoeft hij helemaal niet tussen te komen en staat de verzekerde dus zelf in voor verdediging en schadevergoeding. Legt de verzekeraar meer beperkingen op dan de wet toelaat, dan kan hij deze niet inroepen tegen de schadelijder en zal dus eventueel moeten betalen, maar dan kan hij zijn kosten en de schadevergoeding terugvorderen van de verzekerde die zich niet aan die beperkingen houdt. Aangezien elke verzekeraar een eigen lijst hanteert, is het belangrijk om ook op dit punt te vergelijken.

WAARBORG IN DE TIJD

De verzekeringspolis dekt de schade-eisen die tijdens de geldigheidsduur van de polis schriftelijk worden ingesteld tegen de verzekerden (of de verzekeraar).

Elke architect heeft tevens de wettelijke verplichting om een verzekering af te sluiten die zijn of haar aansprakelijkheid dekt voor vorderingen die worden ingesteld binnen een termijn van drie jaar te rekenen vanaf de dag dat er een einde is gesteld aan zijn inschrijving op de tabel van architecten. Deze wettelijk verplichte posterioriteitspolis van drie jaar zal dus enkel waarborg bieden voor aansprakelijkheid wegens licht verborgen gebreken.

Deontologisch moeten architecten zich ook verzekeren voor hun tienjarige aansprakelijkheid en dit ook na schrapping van de tabel van de Orde van Architecten. Deze deontologisch verplichte posterioriteitspolis zal naast de waarborg voor licht verborgen gebreken ook waarborg bieden voor de aansprakelijkheid op grond van art. 1792 en 2270 BW en zal dus een duurtijd van tien jaar hebben.

Voor de tienjarige aansprakelijkheid in de woningbouw dekt de verzekeraar van meet af aan bij het afsluiten van de polis alle schade-eisen die ingesteld worden op basis van deze aansprakelijkheid, tot tien jaar na de oplevering.

WIE MOET EEN VERZEKERING AFSLUITEN?

Elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een architectuuropdracht aanvaardt moet verzekerd zijn, hetzij in een polis die hij of zij zelf afsluit, hetzij in de polis die het kantoor voor alle medewerkers afsluit.

In de polis die het kantoor voor de medewerkers afsluit zijn de “aangestelden” gedekt. Personeel, stagiairs, leerlingen en andere medewerkers van de natuurlijke persoon of vennootschap die het beroep van architect uitoefenen, worden beschouwd als aangestelden wanneer zij voor zijn of haar rekening handelen.

Een stagiair die uitsluitend werkzaam is bij een stagemeester en geen eigen opdrachten uitvoert, is dus niet verplicht een eigen polis beroepsaansprakelijkheid voor deze opdrachten (in eigen naam en voor eigen rekening) af te sluiten. De wet voorziet immers dat de stagiair mee opgenomen is als verzekerde in de polis van zijn stagemeester. Dit wijzigt zodra de stagiair eigen projecten ambieert.

Ook “andere medewerkers” worden gedekt in de polis van het kantoor. Dit zijn de zelfstandige medewerkers die op min of meer geregelde wijze nauw samenwerken met de verzekerde natuurlijke persoon of vennootschap. Zij worden dus geacht deel uit te maken van het kantoor (zonder dat het vereist is dat zij uitsluitend voor de verzekerde werken).

Externe medewerkers die slechts occasioneel voor de verzekerde werken, zijn niet gedekt.

Als het een rechtspersoon betreft, zijn de volgende personen gedekt binnen de verzekering: bestuurders, zaakvoerders, leden van het directiecomité en alle andere organen die belast zijn met het beheer of het bestuur van de rechtspersoon, wat de benaming van hun functie ook moge zijn, wanneer zij handelen voor rekening van de verzekerde rechtspersoon.

OP WELK MOMENT EEN VERZEKERING BEROEPSAANSPRAKELIJKHEID AFSLUITEN?

Om het beroep van architect te kunnen uitoefenen in België, moet je verplicht verzekerd te zijn voor de beroepsaansprakelijkheid. Het attest van verzekering beroepsaansprakelijkheid is één van de voorwaarden voor de inschrijving op de tabel van de Orde van Architecten en dus één van de voorwaarden om het beroep van architect geldig te kunnen uitvoeren.

De verzekering tienjarige aansprakelijkheid woningbouw dient afgesloten te worden voor aanvang van de werken.

Een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid "uitbating" is noch wettelijk noch deontologisch verplicht, maar uiteraard wel aan te raden.

WAT KOST EEN VERZEKERING BEROEPSAANSPRAKELIJKHEID?

De premie van een polis beroepsaansprakelijkheid wordt uitgedrukt in een percentage op de gefactureerde erelonen (exclusief btw) of in een promille op de waarde van de bouwwerken.

Elke verzekeraar voorziet een minimumpremie, die kan aangepast worden. Bij het begin van elk jaar wordt een voorschotpremie (minstens gelijk aan de minimumpremie) geïnd en na verloop van het jaar dient de verzekerde een aangifte in bij zijn of haar verzekeraar met vermelding van de uitgevoerde werken en/of de gefactureerde erelonen. Op basis van deze cijfers en rekening houdende met het betaalde voorschot in het begin van het referentiejaar gebeurt dan een jaarlijkse premieafrekening. De minimumpremie varieert van maatschappij tot maatschappij. De voorschotpremie varieert in functie van de jaaraangifte van het afgelopen jaar. Voor stagiairs gelden doorgaans zeer gunstige voorwaarden.

Hoe een verzekering beroepsaansprakelijkheid afsluiten?

Een polis beroepsaansprakelijkheid is een belangrijk contract en stoelt op een langetermijnrelatie. Een loopbaanpolis beroepsaansprakelijkheid is jaarlijks opzegbaar, maar aangezien de duurtijd van de aansprakelijkheid van een architect vastgesteld is op tien jaar en de gemiddelde afhandelingsduur van een schadegeval ongeveer zeven jaar blijkt te zijn, is het duidelijk dat het een polis is die op lange termijn wordt aangegaan. Het is dan ook van belang de keuze van verzekeraar wel te overwegen en rekening te houden met de kwaliteit, polisvoorwaarden én uitsluitingen, ervaring, knowhow en toegevoegde waarde van de diensten die deze levert. Kostprijs alleen mag geen doorslaggevend element zijn.