Advies- en bijstandsverbintenis bij de keuze van aannemer

Algemeen heeft elke architect een 'bijstands- en adviesverplichting' (of nog: raadgevings- en bijstandsverplichting; advies- en bijstandsverplichting) ten aanzien van zijn opdrachtgever.

Specifiek voor wat betreft het werken met een aannemer, moet de architect zijn opdrachtgever bijstaan bij en adviseren rond de keuze van aannemer en informeren over de regels met betrekking tot de toegang tot het beroep. Dit is voorzien in artikel 22 van het Reglement van Beroepsplichten en wordt door het Hof van Cassatie aanzien als 'van openbare orde'. Dat wil zeggen dat je als architect niet kan beslissen om geen bijstand te verlenen bij de keuze van de aannemer.

In de praktijk houdt deze verplichting in dat de architect de opdrachtgever de nodige informatie moet bezorgen, zodat die een zorgvuldige keuze kan maken. Zo moet de architect de technische bekwaamheid van de aannemer nagaan, nagaan welke waarborgen die aannemer biedt en de opdrachtgever er op wijzen als deze niet voldoende zouden zijn. Ook het signaleren van abnormale prijzen die door de aannemers kunnen worden geboden, valt hieronder. Dit houdt niet in dat je offertes moet opvragen, vergelijken, volledig beoordelen of dat je de aannemingsovereenkomst moet opstellen/afsluiten of dat je juridisch advies moet geven over bepaalde clausules in de aannemingsovereenkomst. Dergelijke zaken gaan jouw advies- en bijstandsverbintenis te buiten.

Tot slot moet je ook kijken welke regels er zijn voor aannemers met betrekking tot de toegang tot het beroep en moet je de opdrachtgever hierover informeren. De toegang tot het beroep in Vlaanderen is niet meer specifiek geregeld voor aannemers, sinds de afschaffing van de vestigingswet. Hierdoor is er dus nog enkel een inschrijving in de KBO (met vermelding van de juiste NACEBEL-codes)- vereist. In Brussel en Wallonië is de vestigingsregelgeving niet afgeschaft. Aannemers die dus gevestigd zijn in Brussel of Wallonië, moeten vooraleer ingeschreven te worden in de KBO een bekwaamheidsattest en een attest bedrijfsbeheer voorleggen. In alle gevallen (Vlaanderen, Brussel of Wallonië), moet dus de inschrijving in de KBO worden nagegaan. Is een aannemer niet (of niet correct) ingeschreven in de KBO, dan is de aannemingsovereenkomst nietig. Dit wil zeggen dat de aannemingsovereenkomst wordt geacht nooit te hebben bestaan en dat partijen elkaar alle prestaties moeten teruggeven, voor zover mogelijk. Verregaande gevolgen dus!

Rechtspraak is niet eenduidig over hoever deze informatieverplichting juist gaat. NAV adviseert om op zijn minst je opdrachtgever er heel duidelijk op te wijzen dat hij de inschrijving in de KBO en de NACEBEL-codes moet nagaan. Bovendien informeer je je opdrachtgever ook best over de gevolgen van het ontbreken van een (niet correcte) inschrijving, namelijk de nietigheid van de aannemingsovereenkomst. Je kunt je opdrachtgever hierop wijzen in de architectuurovereenkomst. Wil je heel secuur te werk gaan, dan kun je ook zelf eens de inschrijving in de KBO en de NACEBEL-codes checken.

Erkenning van de aannemer

Elke aannemer die een overheidsopdracht wil uitvoeren, zowel de hoofd- als de onderaannemer(s), heeft een erkenning nodig als de prijs van het werk hoger ligt dan een bepaald drempelbedrag.

Een erkenning is vereist in de volgende gevallen:

‘echte’ overheidsopdrachten: werken voor de federale staat, de gewesten, de gemeenschappen en de parastatalen;
opdrachten van andere rechtspersonen waarop de overheidsopdrachtenwet van toepassing is;
privé-werken die voor minstens 25% door de genoemde overheden worden betoelaagd (bv. monumenten).

In al deze gevallen is erkenning maar vereist voor werken van een categorie hoger dan 75.000 euro en van een ondercategorie hoger dan 50.000 euro.

Ook hier heb je als architect een advies- en bijstandsverplichting in geval van een aanbesteding. Daarom ben je best op de hoogte van de basisregels inzake de erkenning van aannemers bij aanbestedingen, zodat je je opdrachtgever kan wijzen op bepaalde verplichtingen.

Deze advies- en bijstandsverplichting houdt niet in dat je zelf de erkenningsklasse moet bepalen, de aanbestedingsdocumenten moet opstellen, het aanbestedingsverslag moet schrijven of dat je juridisch advies moet geven rond specifieke juridische problemen bij de toepassing van de regels inzake de plaatsing van overheidsopdrachten. Ook hier is het belangrijk om de grens van de advies- en bijstandsverplichting, specifiek in het kader van overheidsopdrachten, in het oog te houden.

Verzekeringsattest aannemer

Artikel 12 van de wet Peeters-Borsus voorziet dat elke aannemer die zich verplicht moet verzekeren onder deze wet, vóór de start van de werken, een verzekeringsattest moet voorleggen aan de architect. Er staat ook “indien nodig, eist de architect het attest op”. De architect heeft met andere woorden een controleplicht om vóór de start van de werken na te gaan of de aannemers die verzekerd moeten zijn, ook effectief verzekerd zijn. Je doet dit door een verzekeringsattest op te vragen/op te eisen bij de aannemer. De datum die op het verzekeringsattest wordt vermeld, moet voor de start van de werken liggen.

Als architect moet je dus weten welke aannemer verzekerd moet zijn volgens de wet Peeters-Borsus en wat je moet doen wanneer een aannemer weigert een verzekeringsattest over te maken.

Tot slot: we hebben weet van controles door de FOD Economie om na te gaan of architecten hun effectief hun controleplicht goed doen. Wees dus voorbereid en zorg dat je dossiers in orde zijn.

Werfmelding door de aannemer

Sinds 1 juni 2009 moeten alle werken in onroerende staat en daarmee gelijkgestelde werken gemeld worden. De werken moet voor de start gemeld worden door de (hoofd)aannemer. De melding gebeurt aan de RSZ, via de website www.socialezekerheid.be.

Als architect ben je niet aansprakelijk als blijkt dat de (hoofd)aannemer zijn werken niet gemeld heeft. Wel heb je het unieke werfmeldingsnummer nodig voor je eigen aanwezigheidsregistratie. Deze is immers verplicht vanaf het aannemingsbedrag van 500.000€. Je bent dus toch maar beter op de hoogte van de basisregels van de werfmelding door de aannemer.

Inhoudingsplicht voor sociale en/of fiscale schulden van de aannemer

Elke professionele opdrachtgever die werken laat uitvoeren door een (onder)aannemer moet nagaan of die (onder)aannemer sociale en/of fiscale schulden heeft op het ogenblik van het afsluiten van de overeenkomst. De professionele opdrachtgever is namelijk hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van die sociale en/of fiscale schulden van de (onder)aannemer als hij zelf een factuur betaalt aan een (onder)aannemer die sociale en/of fiscale schulden heeft.

Hoofdelijk aansprakelijk wil zeggen dat een schuldeiser voor de volledige som van de schuld, naar de opdrachtgever kan stappen en die schuld opeisen. Het is dan de opdrachtgever die zelf zal moeten proberen om die schuld te recupereren van de (onder)aannemer. De opdrachtgever loopt dus het risico dat hij dat geld nooit meer zal kunnen recupereren …

De hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever voor die schulden van de (onder)aannemer vervalt volledig wanneer de opdrachtgever de inhoudingsplicht correct naleeft.

Als architect moet je jouw professionele opdrachtgever informeren over het bestaan van de inhoudingsplicht, de verplichting om de sociale en/of fiscale schulden te controleren en de gevolgen wanneer de opdrachtgever dat niet zou doen. Je kunt je opdrachtgever hierover informeren in de architectuurovereenkomst via een goed geschreven clausule. Om je opdrachtgever goed te kunnen informeren, moet je als architect dus op de hoogte zijn van de regels omtrent de inhoudingsplicht.

Taak van de architect bij discussie tussen de opdrachtgever en de aannemer

Wanneer de opdrachtgever een discussie heeft met de aannemer, wordt vaak naar de architect gekeken voor advies. Het is belangrijk om te weten tot waar jouw verplichtingen bij dergelijke discussies juist gaan. Zo vermijd je dat je heel wat prestaties moet leveren waarvoor je niet vergoed zal worden en dat je je aansprakelijkheid onnodig uitbreidt.

Meer informatie over jouw taak bij conflict of discussie tussen de opdrachtgever en de aannemer, vind je hier.