Een omgevingsvergunning bekomen voelt anno 2025 aan als een hindernissenparcours. Elke aanvraag lijkt verzwaard met nieuwe regeltjes en bijkomende studies. Terwijl jij je als architect een weg baant door alle bureaucratie, mag je ook nog eens inspelen op tal van maatschappelijke uitdagingen: van betaalbaar wonen tot kernverdichting. Hoog tijd voor een vergunningstraject dat niet langer verlamt, maar vooruithelpt.
Papier stapelt zich sneller op dan bakstenen
Hoe zinvol is het om een dossier met massa’s details te eisen zonder dat dit de kwaliteit van de besluitvorming verhoogt? Architecten verzetten bergen werk dat door tegenstrijdige interpretaties van de regelgeving vaak in een administratief moeras verdwijnt. De GSV Hemelwater (2023) en het technische achtergronddocument worden door de verschillende rioolbeheerders anders gelezen. Hetzelfde geldt voor de watertoets: elke waterbeheerder legt andere accenten. Ook de toegankelijkheidsregels lijken afhankelijk van wie het dossier in handen krijgt. En dan zwijgen we nog over hoe het decreet over de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) holderdebolder werd ingevoerd. Stiksftofregels met een, welja, verstikkende impact. Door de complexiteit en techniciteit van al deze regelgevingen schieten dossierbeheerders geregeld in een kramp. Zij durven vaak geen beslissing nemen binnen de voorziene uitzonderingen en afwijkingen.
Bovendien worden de adviesinstanties overspoeld. Het Agentschap Natuur & Bos heeft de advisering deels stilgelegd, terwijl het Agentschap Landbouw & Zeevisserij in West-Vlaanderen moet bijspringen in Oost-Vlaanderen. Resultaat? Nog meer vertraging. Nog meer onzekerheid. Nog meer kosten.
Zo maken we vergunningen terug werkbaar
Er zijn oplossingen. Minder muggenzifterij in de regelgeving en meer focus op de essentie zou al een wereld van verschil maken. Laat de omgevingsvergunning zich richten op de grote lijnen, en plaats technische details in aparte standaardbestekken of normen. Zorg ervoor dat nieuwe regels niet retroactief worden toegepast, zoals begin 2023 met de watertoets. Maak van het omgevingsloket een echt hulpmiddel: een platform waar alle beschikbare data vooraf zijn ingevuld. En gebruik AI om administratieve ballast weg te nemen (vandaag is dit geen sciencefiction meer, toch?). Integreer dan meteen ook een chatbot in de omgevingscheck.
Verder moeten lokale besturen hun rol als gids opnemen. Vooroverleg mag geen theekransje zijn waarbij afspraken vervallen zodra er een nieuwe dossierbehandelaar of een nieuw bestuur komt opdagen. Het verslag ervan zou verplicht opgenomen moeten worden in het vergunningenbesluit. Investeer ook in mensen. De gemeentelijke omgevingsambtenaar is een knelpuntberoep geworden; zonder voldoende expertise op lokaal niveau blijven struikelingen in het vergunningenproces onvermijdelijk.
En dan wil ik het nog even over NIMBY hebben, en over haar ruiger broertje BANANA. Waarom worden enkel tegenstanders gehoord bij een openbaar onderzoek, terwijl steun voor een project onder de radar blijft? En hoe komt het dat beroepsprocedures misbruiken nog steeds kan? Een beroep zou enkel mogen gaan over de ontvankelijke bezwaren, zonder het hele proces te hernemen.
Nieuwe regering, nieuwe hoop
Gelukkig beweegt er iets. De Vlaamse regering erkent zowel de problemen als de urgentie en wil werken aan oplossingen.
Zo zit ik voor NAV mee aan tafel in de ‘expertencommissie voor rechtszeker en robuust vergunningenbeleid’ van minister Jo Brouns (Omgeving). En ja, dat is meer dan een praatbarak. Mijn collega’s in deze klankgroep zijn experten en stakeholders die de bouwsector door en door kennen, én die van aanpakken weten. Ondertussen kwamen we samen tot een arsenaal aan speerpunten voor een beter beleid, waaronder ook de oplossingen hierboven. Die hebben we verwerkt in een nota. Wij hebben dus al een belangrijk stuk huiswerk gedaan, nu is het aan Brouns om door te pakken. Hij mikt op het najaar om de voorstellen van de commissie om te zetten in een concreet actieplan. Eerder al zal NAV de nota opnieuw verdedigen op het VBOC, het overlegplatform waar Vlaamse ministers met bouwbevoegdheden rechtstreeks in gesprek gaan met vertegenwoordigers van de bouwsector.
NAV zetelt ook in de taskforce Ruimte-Wonen van minister Melissa Depraetere (Wonen) en minister Brouns. Die moet een groter, betaalbaarder en duurzamer woonaanbod mogelijk maken. Depraetere bevestig alvast dat er geen heilige huisjes mogen zijn op weg naar dit doel. Zo wordt onder meer onderzocht of publieke gebouwen herbestemd kunnen worden.
Eindelijk lijkt het besef door te dringen dat we de problemen niet oplossen met meer verordeningen en blokkades. We moeten komen tot regelgeving en procedure die werkbaar zijn. Want een vergunningstraject dat kraakt onder zijn eigen gewicht? Dat vraagt om nieuwe fundamenten.
