“De architectuursector is ziek en iedereen wordt uitgebuit.” Dit is de rode draad doorheen heel wat berichtgeving van het afgelopen jaar. In het begin dacht ik: eindelijk beweegt er iets. Maar is het in de juiste richting? In mijn ogen niet altijd. Wat me opvalt, is dat wij als architecten de schuld voor de lage omzetten en slechte verloning veel te graag bij anderen leggen. Die ander, dat is de ene keer de Orde, dan weer de klanten, de werkgevers, de medewerkers, de grote kantoren, de kleine bureaus – of erger nog: ‘de rechtstreekse concurrentie’.
Door in zelfbeklag te vervallen en de verantwoordelijkheid af te schuiven, zien we onze eigen rol niet meer. En dat is onterecht. Want wat er in jouw kantoor gebeurt, daar heb enkel jij invloed op. Roept mijn stelling weerstand op? Dat mag, maar het blijft de waarheid. Wie doe je een plezier met het blijven wijzen naar anderen? In de eerste plaats jezelf niet, want je houdt er jezelf erg klein mee – ja, ook als je een groot kantoor runt – en ook je medewerkers, concullega’s en zelfs de sector als geheel houd je klein. Toch als het om omzetten gaat, want aan volk op de werkvloer geen gebrek.
Kijk, in elke sector zijn er bedrijven die floreren en bedrijven die falen. Het verschil tussen de twee is de sterkte van het ondernemerschap, zowel binnen de sector in het algemeen als bij individuele bedrijven. Jij bent degene die beslist hoeveel je vraagt voor je dienstverlening. De kunst is je aanbod af te stemmen op de prijs die je vraagt en daar vervolgens helder over te communiceren naar je klant, zodat die het met je eens wordt. Zodra je dat helder hebt, ligt een normale omzet binnen handbereik en kun je jezelf en je medewerkers een fatsoenlijk loon betalen. Maar daar wringt het schoentje: architecten zijn vaak povere ondernemers, en dat zie je onder meer in de manier waarop we de oorzaken van lage omzetten en lage lonen buiten onszelf gaan zoeken.
The Usual Suspects
Nee, het is volgens mij níet de schuld van de Orde van Architecten die te lage barema’s hanteert voor de verloning van stagiairs, maar van de zaakvoerders die dit als een handig excuus gebruiken om stagiairs als goedkope arbeidskrachten te beschouwen. Zo lopen we de kans mis om te investeren in goed opgeleide architecten die echte meerwaarde bieden.
Het is ook níet de schuld van moeilijke klanten die ons werk niet waarderen, maar van slechte communicatie over wat onze dienstverlening precies inhoudt die bovendien niet is afgestemd op het type klant (en diens budget) dat we willen bedienen. Zo lopen we de kans mis om de juiste klanten aan te trekken, tevreden te stellen en daaruit weer nieuwe klanten te winnen. Baken dus je dienstverlening af en communicéér.
En nee, het is al zeker níet de schuld van onze medewerkers die een project ‘on the side’ willen doen en daar te weinig voor vragen, waardoor de ‘marktconforme’ prijzen zakken. Wel van het feit dat die medewerker geen eerlijk loon krijgt in het bureau waar hij of zij hoofdzakelijk werkt. Zo lopen we de kans mis om mensen gemotiveerd en betrokken te houden, waardoor we gemakkelijker zouden kunnen groeien.
En tot slot: nee, ook de kleine zelfstandigen treft geen schuld. Zij zouden te lage lonen vragen, waardoor grote bureaus geen ‘normale’ tarieven kunnen hanteren. De oorzaak is de fundamenteel andere kostenstructuur van kleine kmo’s en grote bureaus. Zo lopen we de kans mis om elkaar niet als concurrenten te zien, maar als een sector waar diversiteit juist nodig is.
Overheid: klant én tariefbepaler
De opmerkzame lezer heeft natuurlijk al in de gaten dat ik de overheid en de wedstrijden heb vermeden in mijn betoog. Die acht ik namelijk wél schuldig. “Het ligt niet aan mij, maar aan de wedstrijdcultuur” is een uitspraak die we mogen maken (met enige nuance weliswaar), want ze klopt. Bij wedstrijden is de overheid niet alleen klant, maar ook tariefbepaler van de dienst die wij leveren. Dit druist in tegen de principes van goed ondernemerschap, want je kunt een bureau niet gezond houden als iedereen wekenlang moet presteren zonder te weten of daar een vergoeding tegenover staat. En dat is op zijn minst bijzonder. Want niemand die voor de overheid werkt – of het nu ambtenaren, arbeiders of aannemers zijn – doet dat gratis, wel integendeel. Ik vertik het om hier nog aan mee te werken en daarom passen wij met ons kantoor voor wedstrijden.
Als architecten moeten we collectief meer afdwingen. We moeten ons gedragen als échte ondernemers, als bedrijven die hun omzet willen behalen om zichzelf, hun medewerkers en de kwaliteit van hun werk te beschermen. Door onze drang om te creëren en de neiging om mensen tevreden te stellen, hebben we deze waardevermindering te lang toegelaten, met soms desastreuze gevolgen binnen kantoren.
De overheid moet ons werk respecteren, maar misschien moeten we dat eerst zelf doen? Pas dan zal verantwoordelijkheid nemen vanzelf komen, en kunnen we stoppen met het wijzen naar anderen. Want een gezonde sector ontwikkelen, dat begint wel degelijk bij onszelf.
Reageren?
Met NAV willen we een open debat stimuleren. Wil je via onze kanalen reageren met een opiniestuk, open brief, … ? Bezorg ons dan jouw bijdrage via [email protected]
